Sú umræða sem orðið hefur um mögulegar breytingar HBGranda á vinnslu á Akranesi er sannarlega ekki ný af nálinni. Litið til baka er þetta troðin slóð, og hefur oftsinnis verið á dagskrá. Niðurstaðan er efnislega alltaf sú sama, hið opinbera blandar sér ekki í rekstur einkaaðila. Það er vissulega sárt að horfa uppá fólk missa vinnu sína, en það sem er að gerast á Akranesi, er órjúfanlegur hluti „ heilbrigðs „ viðskiptalífs. Umræða um kerfisbreytingu til að „ leysa „ vanda fólksins á Akranesi, er hættulegur misskilningur. Ef slíkar breytingar átti að gera í sjávarútvegi, var það fyrir mörgum, mörgum árum. Sú samþjöppun aflaheimilda sem orðið hefur og hefur gerst á markaðslegum forsendum, er grundvöllur þessa góða sem við höfum í þessari grein. Núverandi forkaupsréttur sveitarfélaga hefur frá fyrstu byrjun verið óheppilegt og illa ígrundað ákvæði. Hvers vegna: • Fjárhagsstaða sveitarfélaganna hefur verið þannig að þau hafa ekki haft neina fjárhagslega burði til að taka þátt í þessum leik, • Ef sveitarfélag nýtir sér þetta ákvæði, tekur það á sig mikla fjárhaglega áhættu, það gæti staðið frammi fyrir að fara sjálft í rekstur, og það er í endalausum vanda hvernig skal útdeila þeim heimildum, sem það hefur „ tryggt „ Þetta ákvæði var frá upphafi meingallað. Sem dæmi, ef aðilar máls áttu viðskipti með hlutabréf í félagi sem átti skip og kvóta, var enginn forkaupsréttur, þó augljóslega færu sú leið í blóra við anda ákvæðisins. Frjáls markaður hefur verið í kaupum og sölu skipa og aflaheimilda. Að grípa inn í það ferli, eins og fyrrgreindu ákvæði var ætlað að gera, er í beinni andstöðu við lögmál markaða og viðskiptalífs. Vel meinandi stjórnmálamenn sem tala fyrir slíku inngripi verða að svar þeirri spurningu hvar er upphaf og endir þeirrar forræðishyggju sem þeir tala fyrir. Ef þeir aðeins vissu hvað þessi umræða skemmir fyrir sjárvarútveginum og vinnur í reynd gegn þeirra annars „ góða vilja „

Landsbankinn var seldur 2003 og ríkið fékk ásættanlegt verð, greitt í peningum. Sá sami banki er nú hættur rekstri og allir sem áttu þar hlutafé töpuðu sínu hlutafé.

Allt var þetta heldur sorgleg saga og hefur verið oftsinnis rifjuð upp. Leikendur á þessu sviði hafa í dag snúið sér að öðru, leikritinu er lokið, og allir geta farið heim.

Lærdómur sögunnar er tryggilega skjalfestur og hvort og hvað menn lærðu af þessari sögu, verður hver að eiga við sig. Sumir vilja jú ekkert læra!! Eitt má þó nefna, eftirlit með bönkunum á þessum tíma var í rúst. Það var í rúst af því að það átti að vera það. Markaðurinn var á þessum tíma hjáguð leiksins, og átti að hafa vit fyrir öllum.

Umræða dagsins í dag um þetta mál, er dæmigerð íslensk þrætubókarlist, með mjög pólitísku ívafi. Fyrir suma vantar blóraböggul, eitthvað djúsi, eitthvað til að smjatta á. Svið þessara atburða 2003-4 verður illa vakið með réttu, svo og umhverfið og ótal áhrifaþættir. Til þess þarf frelsi leiklistarinnar og leikhússins.

Bílstjórinn veit að ef hann horfir of mikið baksýnisspegilinn, gleymir hann að horfa fram fyrir sig, hann getur keyrt á eitthvað og drepið sig. Í bankarekstri okkar fyrir hrun „ gleymdi mögulega einhver að horfa fram fyrir sig „ Eða var það svo, sem gamli bankastjórinn minn sagði, það voru menn sem keyptu bankana sem ekki kunnu að reka banka.

Stóra spurning dagsins, kunnum við í dag að reka banka ? Ef við ætlum í því efni að leita liðsinnis vogunarsjóða, legg ég til að við rifjum upp söguna um Rauðhettu og úlfinn, sögu sem við höfum lesið og kennt börnunum okkar. Minni sérstaklega á þann hluta, þegar steinar voru settir í magann á úlfinum, og þegar hann ætlaði að fá sér að drekka, steypist hann í ána.

Fljótum við sofandi að feigðar ósi? Verðbólga er lítil nú um stundir, mögulega 1-2%. Fréttir berast af því að fólk taki nú verðtryggð húsnæðislán fram yfir óverðtryggð. Seðlabankinn lækkar stýrivexti og stjórnvöld leggja áherslu á öfluga hagstjórn og stöðugleika. Allt er í góðum gír, eða hvað? Vel meinandi fólk segir, guð láti gott á vita, en aðrir eldri og reyndari hafa ónot í maganum, finnst erfitt að trúa þessu góðum fréttum, segjast hafa séð þetta allt áður. Komandi skuldaleiðrétting ( vegna verðbólgu ) er að verða að veruleika, og léttari greiðslubyrði, þeirra sem fá. Hvers vegna er fólk þá, með kvíða í maganum? • Kjarasamningar fjölmennra stétta eru á næstunni lausir og þessir aðilar ætla að sækja, alvöru kjarabætur, þrátt fyrir orð og brýningar seðlabankastjóra • Stærsti atvinnurekandi landsins, ríkið á því ekki von á góðu. Hærri laun þýðir einfaldlega, aukin halla á ríkissjóði, eða hærri skattar, stöðugleikinn fer út um gluggann, • Hljóðið í atvinnurekendur, á hinum frjálsa markaði, er heldur ekki gott, þegar kemur að getu til almennra launahækkana, • Talsvert launskrið á sér stað, sem segir að sjálftökuliðið er að fá sitt. Við sem þjóð höfum ótal sinnum verið í þessari stöðu, lítið eða ekkert til skipta, en miklar kröfur. Við vitum líka vel hvað lausnum hefur verið beitt: • Til að allt fari nú ekki í bál og brand, er fallist á alveg óraunhæfar krónutölu hækkanir, sem brenna svo á báli verðbólgunnar, • Skuldaleiðrétting aldarinnar brennur upp, nokkrum dögum eftir að hún verður til, • Stóru verkalýðssamtökin telja að þau hafi verið svikin og stjórnvöld eiga þar engan trúnað eða sáttavilja. Hvers vegna? Því sjálftökuliðið hefur nú þegar hrifsað til sína stóran hluta af kökunni ( hagvextinum ) Það er nánast ekkert eftir, Ef það gerist sem hér er lýst, verður uppreisn í landinu og stjórnleysi mun ríkja. Grundvöllur lausnar allra deilumála er að aðilar vilji semja. Sá vilji er ekki til staðar að því séð verður, og hann hefur ekki verið búin til. Staðan er sú að hér ríkir á pappírnum stöðugleiki og velsæld. Í reynd sitja allir á tímasprengju. Nú um margra mánaða skeið, höfum við horft á auglýsingu í sjónvarpinu, sem bendir okkur á lausn vandans og fær fólk til að tala saman. Er þá ekki tímabært að aðilar máls, fái sér kaffisopa !!

Þessi átök geysa ekki aðeins á Íslandi, heldur víða, taka má dæmi frá Bretlandi. Ríkar nágranna- og vinaþjóðir okkar, eiga fullt í fangi með háleit markmið sín.Tæknilegar framfarir hafa verið stórstígar í heilsugæslu.  Menntun og kunnátta starfsmanna hefur aukist.  Allt kostar þetta meira en áður.  Á sama tíma lengist lífaldur og krafa fólks um þjónustu hefur margfaldast.Nútíma heilsugæsla kostar því í dag miklu meira en ríkið vill setja í verkefnið.  Þessi gjá breikkar ár frá ári.  Þessi staðreynd er því miður falin í afneitun og þrasi stjórnmálanna.Besta mögulega heilsugæsla er ekki í boði á Íslandi, hún kostar of mikið. Það sem við fáum er frekar það sem við höfum efni á, þá stundina.Þeir sem nota heilsugæsluna okkar, eru 95% sammála því, að hún sé frábær. Starfsemin er borin uppi af frábæru fólki, sem gerir kraftaverk á hverjum degi. Allir finna það hinsvegar á sér að þetta getur ekki gengið svona áfram.   Kerfið er keyrt áfram „ á hnefanum"  og það er ekki sjálfbært, það safnar skuldum í beinni og óbeinni merkingu.Umræðan um þetta kerfi er hinsvegar ákaflega viðkvæm.  Sérstaklega vegna getu og úrræðaleysis.  Endalausum tölum er kastað fram til að sanna, eða afsanna, eitthvað sem ekki er, ég leyfi mér að tala um þetta sem töluklám.Sé talað við fólkið á götunni, eru a.m.k. 95% sammála um að þeir vilji besta heilbrigðiskerfi sem völ er á.  Þetta sama fólk telur sig þegar hafa borgað fyrir þetta kerfi. Markmiðið er alveg skýrt.  Þegar ástvinir eiga í hlut, og þú þarft að nota kerfið verður þetta markmið enn skýrara.Það að fjármögnun heilbrigðiskerfisins er inni á fjárlögum, í félagsskap með öllu því bixi sem þar er, er í hæsta máta óheppilegt.  Hvers vegna?   Ef ég fer rétt með þjóðarviljann, eru heilbrigðismál ekki skiptimynt í hrossakaupum stjórnmálamanna.   Heilbrigðismál eru dauðans alvara.Núverandi kerfi riðar til falls.  Það er ekki sjálfbært og ekki samkeppnisfært. Markmiðin um sömu heilbrigðisþjónustu fyrir alla riðar til falls og er endanlega úr sögunni næsta sumar þegar ný tilskipan Evrópulanda tekur gildi.  Þá munu peningarnir endanlega ráða.Séu einhverjir sammála þessari dökku mynd, má spyrja hvað er til ráða.  Fyrsta skrefið er, að við viljum besta kerfið, og nægilegur hluti þjóðarinnar styðji það markmið.  Næsta skref er að í besta kerfið séu settir peningar sem duga, annars er markmiðið einskis virði, innihaldslaust blaður.  Þriðja skrefið er ný hugsun í fjárlagagerð og eftirliti almennings, markaðir tekjustofnar, sem hafi þá stöðu að við þeim er ekki hróflað.

Gjaldeyrishöft og leyfisveitingar eru ekki ný á Íslandi.  Fyrir þá sem þekktu fyrri haftatímabil, voru þau tímabil skrifræðis, langrar setu á skrifstofum eða í banka til að fá leyfi eða yfirfærslu.  Úthlutun gjaldeyrisleyfa, þó um þessi mál ættu að gild reglur, var handahófskennd og alltaf á henni stimpill spillingar og hugamunagæslu.

Hvað átti að gera, þjóðin átti ekki meiri gjaldeyrir og eftirspurn var meiri en framboð.  Það var því ekki hægt að kaupa allt, það varð að forgangsraða, voru rök haftanna.  Almenningur og viðskiptalífið fundu svo sannarlega fyrir höftunum  á þessum tíma.

Höft dagsins í dag eru öðruvísi.  Almenningur finnur í reynd ekkert fyrir höftunum.  Fólk fær nægan gjaldeyrir til ferðalaga, annaðhvort beint í banka eða á kortum.  Nægar vörur eru í búðum og þar engan skort að finna.  Fyrirtæki flytja inn vörur nokkuð óhindrað og hægt er að greiða fyrir alla venjulega þjónustu.  Það er á sviði stærri fjárfestinga og stórgreiðslna sem höftin bíta eitthvað. Einhver gæti sagt að þar hafi verið alveg tímabært að gæta aðhalds.

Höft dagsins í dag eru því einhver „ mýksta“ útgáfa hafta sem við höfum kynnst.

Höft eru aldrei góð og huglæg áhrif þeirra verst. Fyrir erlenda fjárfestingu á Íslandi eru þau ekki góð.  Ástæða er þó til að minna á að flestar stórframkvæmdir á Íslandi hafa verið gerðar, með sérsamningum og ýmsum ívilnunum við fjárfesta til að laða  þá hingað,  gjaldeyrishöft eða ekki.

Sá ójöfnuður sem er í gjaldeyrisjöfnuði á Íslandi í dag og í fyrirsjáanlegri framtíð er því mjög afmarkaður og vel þekktur og mögulega ofmetinn.  Líklegast er, að á meðan við höfum krónuna, verðum við að hafa, höft af svipaðri gerð og við höfum nú.

Það er því óþarfa dramatík að teikna upp mynd af „ hnípinni þjóð í vanda „ þegar gjaldeyrishöft eru annarsvegar.  Stjórnvöld þurfa einfaldlega að stíga fram og leysa „ vandann „ þar sem hann er.  Til þess hafa stjórnvöld öll færi, sé það gert á viðskiptalegum forsendur og fordómalaust.