Húsnæðiskaup, hlátur eða grátur.

Við munum öll eftir lánveitingum „ fyrir 2007 „ til húsnæðiskaupa.  Lánastofnanir lánuðu 90-100% af kaupverði íbúðahúsnæðis.

Fyrir utan þetta háa lánshlutfall, voru 20% húsnæðislána í erlendri mynt, og við vitum hvernig það fór.  Þrátt fyrir að lánveitandi byggði lán sitt á greiðslumati, var ákveðinn brestur í því kerfi.

Kaupendur fyrstu- íbúðar, sem mögulega áttu engan sparnað leiddust út í hreinar ógöngur.  Bæði lánveitendur og kaupendur voru undir sterkum áhrifum umræðu um stöðugt hækkandi húsnæðisverð og söluaðilar kyntu eldinn.

Greiðslumat er í sjálfu sér gott kerfi og á að sýna skuldþol þitt eða hvað þú getur greitt af háum lánum, keypt dýra eign.  Spenna á þessum markaði var hinsvegar mikil og óheilbrigð:

• Verð á húsnæði var hátt. Almennt var vitað að byggingaaðilar voru að hagnast um 10 m kr, á venjulegri blokkaríbúð. Vegna þenslu var mikið um galla í byggingum, húsnæði var illa byggt,
• Lánstími var mögulega 40 ár, eiginfjármyndun var því ákaflega hæg,
• Sveiflur í tekjum lántakanda gátu á lánstímanum verið miklar. Ekkert borð var fyrir báru, fólk var einnig með miklar lausaskuldir. Hátt lánshlutfall virkaði með sama hætti,
• Meðalstærð á íbúðum hækkaði stöðugt.

Ákvörðun um kaup á húsnæði er ein af stóru ákvörðununum sem fólk tekur í lífinu. Til þessarar ákvörðunar þarf að vanda sérstaklega vel og sú staða sem kom upp í framhaldi af 2007 er sannarlega víti til varnaðar.

• Kaupandi verður að eiga eitthvað eigið, þar má setja 20% sem lágmark,
• Kaupandi má ekki taka óeðlilega áhættu varðandi lán á hinni keyptu eign. Alls ekki lán í erlendri mynt, lánstími þarf að vera hóflegur, fastir ( hóflegir ) vextir á lánstímanum, þarf sem lánveitandi tekur ávöxtun sína í afföllum í upphafi. Verðtrygging er samkomulag,
• Kaupandi hefur aðgang ráðgjöfum, sem eru óháðir lánveitanda. Óheimilt er að veita lán nema ráðgjöf hafi verið leitað. Ráðgjöf byggir á greiðslumati,
• Kaupandi hefur aðgang að upplýsingum frá Hagstofu, sem er að breskri fyrirmynd og heitir „ Housing affordability Index. „ Vísital sem sýnir hlutfall húsnæðisverðs, og tekna, fyrir þá sem kaupa í fyrsta sinn.

Einhver mun segja að hér sé skilin eftir stóra spurningin um verðtryggingu. Sú umræða er í mínum huga samningaviðræður, milli fjármagnseigenda og lántakanda, sem í mörgum tilvikum eru sömu aðilar, eða lífeyrissjóðirnir og „ eigendur þeirra „

Athugasemdir

[Sumarliði Einar Daðason, 24.6.2011 kl. 18:03]

Góður pistill hjá þér.

Hins vegar er útilokað fyrir meðal Jón og Gunnu að ræða við lánastofnanir (þ.á.m. Íbúðalánasjóð og lífeyrissjóði) um lán til langs tíma án verðtryggingar. Undanfarinn áratug hef ég talið það stórt fjárhættuspil að fjárfesta í húsnæði á þeim lánakjörum sem stóð til boða. Jafnvel þeir sem áttu 20-50% eigið fé, eru núna sumir bara á núlli. 20% er algjört lágmark eins og þú bendir á en verðbólga hér á Íslandi er fljót að éta það upp.

Þeir sem íhuguðu myntkörfulán eða 100% lán voru hreinlega í fjárhagslegum sjálfsmorðshugleiðingum.

Afleiðuviðskipti eins og með verðtryggð húsnæðislán eiga ekki að eiga sér stað. Lánveitandinn á að vanda sig við útlán og taka áhættu - en það gerir hann ekki með núverandi fyrirkomulagi (nema þegar það verður banka- og/eða gjaldeyrishrun).

Verðtrygging er nefnilega verðbólguhvetjandi ef grannt er skoðað.

[Anna Sigríður Guðmundsdóttir, 24.6.2011 kl. 20:12]

Það hlýtur að vera einfaldast að kæra þá banka, sem létu starfsfólk bankanna gefa innistæðulaust já-greiðslumat, á fölskum forsendum svika-banka-stjórnenda-ræningja?

Heims-bankaræningjarnir vissu að fólk myndi aldrei getað borgað skuldir sínar, vegna hruns bankakerfisins í heiminum! Þeir vissu það árið 2006, og eiginlega löngu fyrr!

Virkar dómskerfið í landinu á réttlátan hátt, ef maður kærir svikult og rangt greiðslumat bankanna, fyrir svika-vinnubrögð, sem bankastarfsmenn voru látnir vinna? 

Bankarnir gáfu falskt greiðslumat og lán til almennings og fyrirtækja, á fyrirfram þekktum, fölskum forsendum?

Höfum við réttarkerfi á Íslandi, eða ekki?

 M.b.kv. 

[Sumarliði Einar Daðason, 24.6.2011 kl. 21:00]

Anna, þú kemur þarna inná góðan punkt: "Það hlýtur að vera einfaldast að kæra þá banka [...]"

Í siðmenntuðum löndum væri það hægt. Hins vegar á okkar ágæta Íslandi er það ekki svo einfalt. Svikin voru á þeirri stærðargráðu að sjálfur Hæstaréttur Íslands taldi að það væri verra fyrir heildina/þjóðina að fylgja lögum sem voru og eru í gildi.

Ég nenni ekki að copy/paste linka hér í dóma og lög enda held ég að þetta blogg sé ekki lögfræðiblogg  

[Ómar Gíslason, 24.6.2011 kl. 21:29]

...síðan ef þú varst á nippinu með að fá lánið þar sem lánið var að ná fasteignamatinu eða veðhæfinu, þá bað bankinn þig um að hækka brunatrygginguna á íbúðinni um t.d. milljónu og þá gekk allt upp...

Það sagði mér pípari sem var að vinna í blokk í póstnúmeri 101 hún var byggð svo hratt og dúkur settur strax á í baðherbegginu að steypan náið ekki armefnilega að þorna. Hann þurfti að fara að brjóta veggi til að skoða hvaðan þessi vatnslekinn kæmi og kom það í ljós að þetta væri vandamálið. 

[Sigurður Þorsteinsson, 24.6.2011 kl. 22:15]

Verulega góður pistill

[Halldór Jónsson, 25.6.2011 kl. 01:53]

Af hverju byggjum við til 300 ára þegar fólk í Flórída byggir úr gipsi sem kostar deilt með pí miðað við okkar hús? Hvað geirir til þó eitthvað fjúki? Okkar byggingarmáti er galinn fyrir fátækt fólk. Ungt fólk þarf húsaskjól til að elskast í og eiga börn. Ekki sarkofög sem það verður svo að flýja úr á gamals aldri. Allt okkar vesen er húsnæðisfjandsamlegt.