Gjaldþrot auðlindagjaldsins?

Auðlindagjald- veiðigjald er gjald sem byggir á útreikningi auðlindarentu. Þetta gjald er nú mikið til umræðu vegna nýs frumvarps um sjávarútveg, en þar er gjaldið tvöfaldað. Þetta hugtaka og aðferðafræði, var um árabil umræðuefni á síðum Morgunblaðsins. Það þótti mikill sigur fyrir sjónarmið blaðsins, þegar þetta hugtaka festist í sessi og varð almennt notað um gjaldtöku af sjávarútvegi og öðrum náttúruauðlindum þjóðarinnar.  Í reynd var þessi barátta Morgunblaðsins mjög merkilega og virðingarverð, það sem sé að  eigandi auðlindarinnar þjóðin fengi eðlilegt afgjald,  frá þeim,  er nýtti auðlindina.

Auðlindagjaldið byggði á ákveðnum kenningum hagfræðinnar eða auðlindahagfræði.  Ekki verða þessar kenningar raktar hér.  Útfærsla auðlindagjalds - veiðigjalds  á Íslandi eins og hún varð í reynd á ekkert skylt við þessar kenningar og strax í upphafi gáfust menn upp við að útfæra þessar kenningar við útreikning veiðigjalds.

Hvers vegna menn gáfust upp er ekki einfalt að svara. Þó þessi fræðin séu til, er útfærslan flókin og hugsanlega ómöguleg í praktískri framkvæmd. Útkoman varð því sérstakur skattur á sjávarútveginn, þar sem skattstofninn var EBITDA og skattprósentan í dag 9,6%.   Alls engin tenging við auðlindahagfræði eða auðlindarentu.

Þegar auðlinda - veiðigjaldið var tekið upp voru eigendur sjávarútvegs fyrirtækja mjög óánægðir með þetta gjald. Þetta var eitthvað alveg nýtt og margir skildu ekki þessa umræðu.  Mjög var lagt að mönnum að samþykkja þetta til að sátt næðist um sjávarútveginn og stöðugar deilur væru settar niður.  Ekki varð mönnum að ósk sinni í þeim efnum.

Auðlinda- veiðigjaldið er gjald sem er utan viðurkenndrar og almennrar stefnu í skattlagningu fyrirtækja, þ.e að skattleggja hagnað.  Skatturinn leggst á framlegð fyrir fjármagnsliði og afskriftir. Hvers vegna verða mér fróðari menn að upplýsa, en auðlindahagfræði kemur hér ekki við sögu.  Það sjónarmið að fjármögnun greinarinnar og endurnýjun standi einhvern vegin utan sviga, er með öllu óskiljanleg.  Óhóflegt auðlinda- veiðigjald, getur sett þá hlið rekstrarins alla í uppnám. Í reynd er ekki á þennan vanda bætandi, því fjármagnskostnaður er sá liður í ársreikningum fyrirtækja ( í ÍSKR ) sem gefur ekki skýra mynd af raunveruleikanum.

Almennt má segja að allar flækjur, sem jafnframt er erfitt að útskýra eru óheppilegar í skattkerfinu.  Samkvæmt mínum bókum er eini eðlilegi skattstofn sjávarútvegsfyrirtækja, hagnaður þeirra, enda mælikvarði á þjóðhagslega arðsemi þessarar greinar. Hvað þá um auðlinda - veiðigjaldið. Það má reikna út  það gjald með öllum þeim „ kúnstum „ sem menn vilja, sem hluta af greiddum sköttum fyrirtækjanna.

Í ný framkomnu frumvarpi sjávarútvegsráðherra örlar á skilningi á þeim sjónarmiðum sem ég hef sett fram um auðlindarentu.  Sjá eftirfarandi. Í stað 2. málsl. 9. mgr. koma tveir nýir málsliðir, svohljóðandi: Sá hluti sem þannig reiknast ekki til aflamarks skipsins skal þó aldrei nema meira en 0,5% af uppsjávarafla og 5% af öðrum sjávarafla sem hlutaðeigandi skip veiðir á hverju tímabili. Ráðherra skal binda heimild þessa við ákveðið tímabil.

    Eftirfarandi breytingar verða á 21. gr. a laganna:
    a.      Í stað hlutfallstölunnar „9,5%" í 2. málsl. 4. mgr. kemur: 16,2%.
    b.      Við bætist ný málsgrein, svohljóðandi:
            Ráðherra er heimilt að taka tillit til mismunandi framlegðar útgerðarflokka, sbr. rekstraryfirlit fiskveiða sem Hagstofa Íslands reiknar og birtir.  ( feitletrun mín )

Það væri í meira lagi, áhugavert að sjá hvernig þessi breyting kemur út.  Aðstandendur þessara frumvarpa og yfirlýsinga um góðan rekstrargrundvöll sjávarútvegs hljóta að hafa allar þessar upplýsingar handbærar !